Theo Tổ chức Y tế thế giới, 80% bệnh tật xuất phát từ nguồn nước và môi trường bị ô nhiễm. Hàng năm Việt Nam có khoảng 9.000 người tử vong do nguồn nước vệ sinh kém, có khoảng 200 nghìn trường hợp mắc ung thư mới phát hiện, mà một trong những nguyên nhân chính là sử dụng nguồn nước ô nhiễm, trên cả nước từng có 37 làng ung thư do nguồn nước ô nhiễm...

Các thông tin về nguồn nước ô nhiễm và hệ lụy từ việc sử dụng nguồn nước ô nhiễm khiến người dân tìm đến các giải pháp lọc nước cho gia đình. Hiện nay, công nghệ màng lọc RO hay Nano đang khá phổ biến và được nhiều hãng sản xuất trang bị cho máy lọc nước với khả năng loại bỏ tạp chất, vi khuẩn.Đa phần người dân tin tưởng và yên tâm với chất lượng nước sau máy lọc. Tuy nhiên, có thông tin rằng các vi khuẩn có thể vẫn trú ngụ và phát triển trong lõi lọc của máy lọc nước RO và Nano.

Vi khuẩn có thể trú ngụ trong lõi lọc của máy lọc nước

Các nhà sản xuất lõi lọc từng đưa ra khuyến cáo trên chính các sản phẩm của mình là “lõi lọc không dùng với nguồn nước không an toàn hoặc không rõ chất lượng nước”. Các nghiên cứu khoa học cũng đã chỉ ra những dẫn chứng về nguy cơ tiềm ẩn trong nước lọc qua RO và Nano.

Trên các lõi lọc, các nhà sản xuất đưa khuyến cáo “lõi lọc không dùng với nguồn nước không an toàn hoặc không rõ chất lượng nước”

Một nghiên cứu của Đại học quốc gia Singapore xuất bản trên Thư viện Y khoa Quốc gia Hoa Kỳ, cho thấy nguy cơ nhiễm khuẩn sau màng lọc RO. Thí nghiệm thực tế mà nhóm nghiên cứu đã thực hiện cho thấy nước thấm qua màng lọc RO không phải là nước ổn định về mặt sinh học và có dấu hiệu phát triển của vi khuẩn trong nước thẩm thấu qua RO.

Một tài liệu khác về kỹ thuật của màng lọc nước RO - FilmTec™ Reverse Osmosis Membranes Technical Manual, nhà sản xuất công bố vi khuẩn vẫn có thể tồn tại và phát triển ở nước sau màng lọc RO. Tài liệu chỉ rõ: “Các vi sinh vật đi vào hệ thống RO / NF tìm thấy một bề mặt màng lớn, nơi các chất dinh dưỡng hòa tan từ nước được làm giàu do sự phân cực nồng độ, do đó tạo ra một môi trường lý tưởng để hình thành màng sinh học. Sự bám bẩn sinh học của màng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu suất của hệ thống RO dẫn đến hiện tượng hư hỏng cơ học của các phần tử màng và suy giảm thông lượng màng, do đó làm ô nhiễm nước thành phẩm.”

Các nghiên cứu đã cho thấy màng lọc RO hay Nano có thể loại bỏ các vi khuẩn trong nước theo nguyên lí giữ lại vi khuẩn trên màng lọc. Điều này tiềm ẩn nguy cơ nếu gặp điều kiện môi trường phát triển thuận lợi thì vi khuẩn sẽ sinh sôi và phát triển làm tắc mảng lọc khiến chất lượng nước lọc giảm. PGS.Trần Hồng Côn - Giảng viên khoa Hóa trường Đại học Khoa học Tự nhiên nhận định: “Việc nước lọc qua màng lọc RO hay NANO tiêu chuẩn nhưng vẫn có thể bị nhiễm khuẩn do bị tái nhiễm khuẩn từ môi trường xung quanh. Nước tái nhiễm khuẩn thì nguy cơ mất an toàn cũng giống như đối với nước bẩn”.

Giải pháp cho nguồn nước an toàn

Giải pháp để có một nguồn nước an toàn qua màng lọc RO hay Nano là trang bị thêm thiết bị diệt khuẩn nhằm ngăn chặn vi khuẩn tồn tại và sinh sôi. Lựa chọn phổ biến trên thị trường hiện nay được các hãng lọc nước áp dụng là đèn UV và lõi lọc có phủ Nano Bạc. Tuy nhiên, những giải pháp này vẫn tồn tại một số hạn chế nhất định.

PGS.Trần Hồng Côn phân tích: “Đèn UV và Nano bạc có thể tiêu diệt vi khuẩn hoàn toàn trong các điều kiện tối ưu. Điều đó có nghĩa là nếu công suất diệt khuẩn của đèn UV hay Nano bạc có hạn mà lưu lượng nước quá lớn sẽ không đảm bảo mức độ diệt khuẩn an toàn.”

Thêm vào đó, đèn UV có tuổi thọ nhất định và nhiều khi có sự cố cháy, hỏng hóc mà người dùng khó có thể nhận ra. Với công nghệ Nano Bạc, theo tổ chức Y tế thế giới, rất khó để đưa ra bất kỳ kết luận chắc chắn nào về hiệu quả của công nghệ này trong xử lý nước uống do có nhiều cách tiếp cận được sử dụng trong các nghiên cứu khác nhau.

Tại các quốc gia phát triển trên thế giới, ứng dụng công nghệ lượng tử trong xử lí nguồn nước được áp dụng rộng rãi. Tại Mỹ, từ năm 2011, công nghệ lượng tử đã được ứng dụng vào sản xuất hạt lọc diệt khuẩn. Theo đó, hạt lọc làm từ vật liệu đặc biệt tạo ra sự tương tác lượng tử tạo nên một trường điện tích dương quanh hạt lọc có thể tiêu diệt vi khuẩn khi tiếp xúc.

Lõi lọc công nghệ lượng tử được các quốc gia phát triển trên thế giới ứng dụng

Theo nhà sản xuất này, công nghệ lượng tử có khả năng diệt khuẩn cao, tuổi thọ kéo dài đến 5 năm. Với tốc độ diệt khuẩn nhanh, không dùng điện, không dùng hoá chất, không nước thải, không tái nhiễm khuẩn, không có sản phẩm phụ sinh ra sau diệt khuẩn, công nghệ lượng tử được đánh giá là giải pháp vượt trội mang đến một nguồn nước sạch khuẩn.

Đặt vào bối cảnh thị trường Việt Nam, khi nguồn nước đối mặt với nhiều nguy cơ ô nhiễm, việc ứng dụng công nghệ lượng tử được đánh giá là một trong những giải pháp giúp đảm bảo chất lượng nguồn nước.

Ngọc Minh

Một năm trước, đội ngũ chuyên gia nghiên cứu công nghệ ứng dụng cho y tế thông minh tại Viện Nghiên cứu Dữ liệu lớn VinBigdata (thuộc Tập đoàn Vingroup) đã công bố ra mắt VinDr - phiên bản đầu tiên của giải pháp phân tích hình ảnh y tế toàn diện ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI).

Trong giai đoạn này, VinDr phát triển 4 tính năng chẩn đoán trên ảnh X-quang lồng ngực, X-quang tuyến vú, CT lồng ngực và CT gan mật.

Thử nghiệm lâm sàng hai giải pháp chẩn đoán bệnh lý phổi và ung thư vú trên hình ảnh X-quang tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội và Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cho thấy VinDr có ảnh hưởng tích cực lên nhận định của các bác sĩ chẩn đoán hình ảnh. Cụ thể, độ đồng thuận giữa các bác sĩ tăng tới 8,7% sau khi tham khảo kết quả chẩn đoán của AI. 

Sau hơn 1 năm tiếp tục nghiên cứu và phát triển, VinBigdata đã tiếp tục phát triển thành công tính năng chẩn đoán X-quang cột sống, phát hiện 6 loại tổn thương phổ biến tại Việt Nam, bao gồm: gai xương; hẹp khe đĩa đệm; vật liệu phẫu thuật; hẹp lỗ tiếp hợp; trượt đốt sống và xẹp đốt sống với độ chính xác khoảng 90%.

TS. Nguyễn Quý Hà, Giám đốc trung tâm Xử lý ảnh y tế VinBigdata cho biết, hiện nay nhóm dự án đang khởi động triển khai một dự án mới là ứng dụng AI trong nội soi tiêu hóa. Giải pháp hướng đến đưa AI tích hợp với máy nội soi, khi bác sĩ di chuyển đầu dò nội soi đến đâu, máy có thể nhìn thấy những tổn thương ngay tại chỗ và đưa ra gợi ý tức thời. Đây là hướng đi mới trong chẩn đoán hình ảnh động, hứa hẹn là bước tiến cho ngành chẩn đoán hình ảnh y tế tại Việt Nam.

Theo TS. Hà, cùng với 5 tính năng chẩn đoán ảnh y tế đã ra mắt, hai tính năng còn lại gồm MRI sọ não và CT sọ não dự kiến hoàn thiện và đưa vào ứng dụng cuối năm 2021.

"Các sản phẩm công nghệ đưa vào thực tế đều dựa trên những chuẩn mực cao nhất về nghiên cứu và phát triển, được đánh giá bởi chuyên gia đến từ những tạp chí và hội thảo uy tín trong lĩnh vực. Đây chính là nền tảng quan trọng để các sản phẩm đạt hiệu quả tốt nhất và tạo được lòng tin từ bác sĩ và chuyên gia y tế", TS. Nguyễn Quý Hà cho biết thêm. 

Khát vọng xây dựng y tế thông minh tại Việt Nam

Chứng minh được cả tốc độ và tính chính xác nổi trội, VinDr hiện là cánh tay nối dài đắc lực của đội ngũ bác sĩ tại 11 bệnh viện, phòng khám thuộc nhiều tỉnh thành trong cả nước như Hà Nội, Phú Thọ, Hải Phòng, Lâm Đồng, Bình Định… Đồng thời, giải pháp cũng tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao đổi dữ liệu chẩn đoán giữa các tuyến, hướng tới đảm bảo hệ thống y tế vận hành thông suốt trong cả nước.

Theo GS. Vũ Hà Văn, Giám đốc Khoa học Viện Nghiên cứu dữ liệu lớn VinBigdata (Tập đoàn Vingroup), “Hiện nay, tình hình dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, một lực lượng y tế lớn đang tập trung cho tuyến đầu chống dịch. Tuy nhiên, tỷ lệ các trọng bệnh khác vẫn không thay đổi, làm gia tăng áp lực chưa từng có cho đội ngũ y bác sĩ. Do đó, cùng với các tính năng hỗ trợ chẩn đoán tổn thương trên phổi qua ảnh X-quang và CT lồng ngực, chúng tôi cũng đẩy nhanh việc phát triển, thử nghiệm và triển khai ứng dụng AI phát hiện các bệnh lý về gan, vú, cột sống. Không chỉ ứng phó cấp bách trong đại dịch, chúng tôi kỳ vọng giải quyết những bài toán dài hạn cho ngành y tế Việt Nam”.

Được sự đầu tư bài bản của Tập đoàn Vingroup, với mục tiêu xây dựng hệ thống y tế thông minh, góp phần nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và cải thiện sức khỏe cho người Việt trong tương lai, VinBigdata không chỉ tập trung phát triển giải pháp VinDr, mà còn nỗ lực hoàn thiện và chia sẻ dữ liệu, công cụ y tế. 

Chỉ trong nửa đầu năm 2021, VinBigdata đã tiên phong chia sẻ bộ dữ liệu 18.000 ảnh X-quang lồng ngực đã được dán nhãn, thông qua việc tổ chức cuộc thi toàn cầu về ứng dụng AI trong chẩn đoán hình ảnh. Bên cạnh đó, VinDr Lab (phần mềm mã nguồn mở đầu tiên cho phép quản lý, phân công dán nhãn cho các bộ dữ liệu y tế quy mô lớn) cũng được VinBigdata ra mắt trên nền tảng Github (một dịch vụ cung cấp kho lưu trữ mã nguồn). Hiện VinDr Lab đã hỗ trợ tính năng dán nhãn cho ảnh X-quang. Các tính năng cho ảnh chụp cắt lớp và cộng hưởng từ đang được phát triển, dự kiến cũng sẽ được chia sẻ trong tương lai gần.

Bên cạnh đó, dự án đã và đang triển khai việc mở cổng chia sẻ dữ liệu ảnh y tế cho cộng đồng thông qua đường dẫn: https://lab.vindr.ai với ba nhóm dữ liệu đầu tiên bao gồm X-quang lồng ngực, X-quang cột sống và cung xương sườn.

Người truy cập có thể xem các hình ảnh đã dán nhãn từ các bộ dữ liệu, từ đó có thể kiểm chứng được chất lượng hình ảnh cũng như độ tin cậy của bộ nhãn dữ liệu. Đồng thời nền tảng VinDr Lab cũng cho phép người dùng gửi yêu cầu tạo tài khoản để tải lên dữ liệu hình ảnh y tế, trực tiếp thử nghiệm các tính năng dán nhãn và quản lý dữ liệu. Người dùng cũng có thể đóng góp phản hồi nâng cao chất lượng phần mềm. Bước đi mới này nhằm hướng tới mục tiêu quy chuẩn hóa việc chia sẻ dữ liệu và lan tỏa giá trị cho cộng đồng nghiên cứu lĩnh vực Xử lý ảnh y tế nói riêng và cộng đồng khoa học nói chung.

Minh Tuấn